[ Pobierz całość w formacie PDF ]
widzi jakie to próżne usiłowania? Boć przecież uczucie jest odpowiedzią na czynność, która została
wywołana jakimś bodzcem intelektualnym lub zmysłowym. Usuńmy intelekt, a człowiek, z natury
swej skłonny do podlegania zmysłom, stanie się ich niewolnikiem. I dla innej jeszcze racji teoria ta
jest wysiłkiem bezużytecznym. Wszelkie fantazje, odnoszące się do uczuć religijnych, nie obalą
powszechnego głosu sumienia: otóż ten głos powszechny sumienia poucza nas, że wzruszenie oraz
wszystko to, co zniewala duszę, nie pomaga lecz utrudnia badanie prawdy, a mamy tu na myśli
bezwzględną prawdę; tamta czysto subiektywna, twór uczucia i czynu może posłużyć jako igraszka
słów, ale na nic się nie przyda człowiekowi, który pragnie przede wszystkim wiedzieć, czy poza nim
istnieje Bóg, w którego ręku spocznie kiedyś jego przeznaczenie.
17. By nadać uczuciu pewne podstawy, moderniści uciekają się do doświadczenia jako czynnika
pomocniczego. Lecz cóż ono może tam wnieść nowego? Absolutnie nic, chyba to jedynie, że stanie
się ono silniejszym a stąd w równym stosunku będzie silniejsze przekonanie o danej prawdzie. Ale
ani jedno ani drugie nie jest w stanie sprawić, aby uczucie przestało być uczuciem, by zmieniło swą
naturę tak bardzo zwodniczą, jeśli nie jest kierowane rozumem; przeciwnie i jedno i drugie umacnia i
wspomaga ową naturę, gdyż im silniejszym jest uczucie, tym bardziej ono jest uczuciem. Mając tu
do czynienia z uczuciem religijnym i z owym doświadczeniem, zawartym w uczuciu, zdajecie sobie
sprawę z tego dobrze, Czcigodni Bracia, jakiej tu potrzeba roztropności, właściwie jakiej nauki,
która by przewodziła tej roztropności. Z pracy nad duszami znacie dobrze te, które zwykły iść za
popędem uczucia; wiecie to również z dzieł ascetycznych, którymi tak pogardzają moderniści, a
przecież owe dzieła ascetyczne wykazują zasoby wiedzy o wiele wyższej, niż ich wiedza oraz
wyższą od nich subtelność obserwacji; to też wydaje nam się szaleństwem a przynajmniej wielką
nieroztropnością podążać bez żadnego badania za tymi wewnętrznymi doświadczeniami, które tak
wielką rolę odgrywają u modernistów.
18. Symbolizm i immanentyzm prowadzą do panteizmu (identyfikacja Boga i człowieka)
19. Ale jeżeli owe doświadczenia mają taką siłę i moc, to niechaj nam wolno będzie choć mimochodem
zapytać ich, dlaczego nie nadają żadnej wartości badaniom tegoż samego rodzaju, przedsiębranym
przez setki, tysiące katolików a stwierdzające fałszywość drogi, na którą wkroczyli moderniści?
20. Czyżby tylko te ostatnie badania miały być fałszywe i mylne? A przecież ogromna większość ludzi
obstaje i obstawać będzie zawsze przy twierdzeniu, że samo tylko uczucie i doświadczenie
wewnętrzne bez przewodnictwa i światła rozumu nie może doprowadzić do poznania Boga.
Pozostaje więc tylko zniesienie wszelkiej religii - ateizm. Również teoria zwana symbolizmem nie
poratuje modernizmu. Skoro bowiem wszystkie elementy intelektualne, jak to zaznaczają, są
czystym symbolem Boga: do czego zatem służy sama nazwa Bóg albo Osobowość Boża, czyż nie są
to proste symbole. Przypuśćmy, że tak jest, a od razu zakwestionowaną jest Osobowość Boga i drogę
do panteizmu mamy już otwartą.
21. Również do tego panteizmu i to najczystszego prowadzi inna ich teoria tzw. immanentyzm Boży.
Pytamy bowiem, czy ów immanentyzm wyodrębnia Boga od człowieka, czy nie. Jeżeli wyodrębnia,
czymże różni się wtedy ta teoria od nauki katolickiej i dlaczego odrzuca naukę Boga o zewnętrznej
objawieniu? Jeżeli nie wyodrębnia, to mamy najoczywistszy panteizm. A ponieważ teoria
21
immanentyzmu w znaczeniu modernistycznym twierdzi i naucza, że wszelki przejaw sumienia ma
początek w człowieku jako takim; ścisły więc stąd wypada wniosek, iż człowiek i Bóg to jedno
niepodzielne: formalny panteizm.
22. Podobny wniosek wypływa z rozróżnienia, które czynią między wiedzą a wiarą. Przedmiotem
wiedzy podług nich jest rzeczywistość poznawalna; przeciwnie - niepoznawalna jest przedmiotem
wiary. Otóż niepoznawalność powstaje z braku jakiejkolwiek proporcji między umysłem a
przedmiotem, który ma być poznany. A że owego braku proporcji w żaden sposób usunąć
niepodobna nawet i w doktrynie modernistycznej, a zatem to, co niepoznawalne jest i pozostanie
niepoznawalnym tak dla przeciętnego wierzącego jak i dla filozofa. Religia rzeczywistości
niepoznawalnej - oto jedynie możliwa religia. I nie widzimy racji, dlaczego by ta rzeczywistość nie
miała być duszą całego świata, jak to twierdzą racjonaliści. To wystarcza aż nadto, by wykazać
jakimi manowcami prowadzi modernizm do zniszczenia wszelkiej religii. Protestantyzm uczynił
pierwszy krok; modernizm - drugi. Następny prowadzi do ateizmu.
PRZYCZYNY MODERNIZMU
40. Dla dokładniejszego poznania modernizmu i zarazem do snadniejszego wyszukania środków
zaradczych na tę ciężką niemoc, dobrze będzie, Czcigodni Bracia, wskazać, skąd się to zło wzięło i czym się
zasila.
Przyczyny natury moralnej: zbytnia ciekawość i pycha
Bezpośrednią i najbliższą przyczyną jest, bez wątpienia, pewnego rodzaju wypaczenie umysłu. Z przyczyn
dalszych wyróżniamy dwie: zbytnią ciekawość i pychę. Ciekawość w ogóle, gdy nie jest kierowana
rozsądkiem, jest zdolna dy wytworzenia niesłychanych błędów. To też nasz poprzednik Grzegorz XVI
słusznie zaznaczał: "opłakiwania godnym jest widok, gdy widzi się do czego dochodzą brednie rozumu
ludzkiego, skoro ktoś ulegnie nowatorstwu i, pomimo przestróg Apostoła, zapragnie więcej wiedzieć, aniżeli
[ Pobierz całość w formacie PDF ]