Nietzsche Z Genealogii Moralnosci

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

tropność kapłańska. Bo nie należy zapominać, że silni dążą z taką samą naturalną konieczno-
67
ścią od siebie, jak słabi ku sobie; jeśli pierwsi łączą się w związek, to dzieje się to tylko w
zamiarze agresywnego wspólnego działania i wspólnego zadowolenia swej woli mocy, z
wielkim oporem osobniczego sumienia; ostatni natomiast skupiają się właśnie z r a d o ś c i ą
z powodu tego skupienia się, ich instynkt czuje się przy tem równie zadowolony, jak in-
stynkt urodzonych �panów� (to znaczy samotniczej drapieżnej species człowieka) czuje się w
głębi organizacyą podrażniony i zaniepokojony. Na dnie każdej oligarchii kryje się całe
dzieje uczą tego zawsze t y r a ń s k i popęd; każda oligarchia drży ustawicznie z powodu
wytężenia, którego potrzebuje wśród niej każda jednostka, by nie przestać nad tym popędem
panować. (Tak było naprzykład w G r e c y i: Platon wykazuje to w stu miejscach, Platon,
który znał swoich i samego siebie...)
19.
Zrodki kapłana-ascenty, któreśmy dotąd poznali ogólne przytłumienie poczucia życia,
machinalna czynność, drobna radość, przedewszystkiem radość, płynąca z miłości blizniego,
organizacya trzody, obudzenie gromadnego uczucia mocy, skutkiem czego niezadowolenie
jednostki z siebie samej przygłusza się jej uciechą z powodu rozwoju gromady oto, mierząc
miarą nowoczesną, jego n i e w i n n e środki w walce z uczuciem przykrości: zwróćmy się
teraz do bardziej zajmujących, do �winnych�. W nich wszystkich chodzi o jedno: o jakąkol-
wiek w y b u j a ł o ś ć u c z u c i a, używaną jako najskuteczniejszy środek ogłuszenia,
przeciw tłumionej obezwładniającej długiej bolesności: skutkiem czego wynalazczość ka-
płańska okazała się niewyczerpaną, wymyślając to jedno pytanie: �p r z e z c o osiągnąć
można wybujałość uczucia?�... Brzmi to twardo: jasnem jest, że brzmiałoby milej i może le-
piej wpadało w uszy, gdybym powiedział: �kapłan-asceta korzystał zawsze z z a p a ł u, który
tkwi we wszystkich silnych uczuciach�. Lecz po co pieścić zniewieściałe uszy naszych nowo-
czesnych przeczuleńców? Po co ustępować z n a s z e j s t r o n y choćby na krok ich świę-
toszkostwu słów? Dla nas psychologów byłoby to już świętoszkostwem w c z y n i e, pomi-
jając, że wzbudzałoby w nas wstręt. Bo jeśli w czem, to w tem tkwi d o b r y s m a k psy-
chologa ( inni mogą rzec jego uczciwość), że przeciwdziała haniebnie p r z e m o r a l n i o n
e m u sposobowi mówienia, którym zamulone jest. właśnie całe nowoczesne sądzenie czło-
wieka i rzeczy. Bo nie należy się łudzić co do tego, że najwłaściwszą cechą nowoczesnych
dusz, nowoczesnych książek jest nie kłamstwo, lecz wcielona n i e w i n n o ś ć w kłamliwo-
ści moralnej. Mus odkrywania tej �niewinności� ciągle na nowo tworzy może najwstrętniej-
szą część naszej pracy, wśród całej tej niebezpiecznej w sobie roboty, której psycholog dziś
podjąć się musi; jest to jedno z n a s z y c h wielkich niebezpieczeństw, jest to droga, która
może n a s właśnie do wielkiego wiedzie wstrętu... Nie mam wątpliwości pod tym względem,
d o c z e g o jedynie służyć będą, służyć potomności mogą książki nowoczesne, wogóle w s z
y s t k o; co nowoczesne (przypuszczając, że mają trwałość, czego oczywiście nie trzeba się
obawiać, a również przypuszczając, że będzie kiedyś jakaś potomność o surowszym, tward-
szym, z d r o w s z y m smaku): służyć będą jako środki wymiotowe, a to dzięki swemu
moralnemu przesłodzeniu i fałszowi, dzięki swemu najwnętrzniejszemu feminizmowi, który
się chętnie �idealizmem� nazywa, i w każdym razie za idealizm się uważa. Nasi dzisiejsi wy-
kształceni, nasi �dobrzy� nie kłamią to prawda; lecz to jeszcze n i e wystarcza, by ich czcić!
Właściwe kłamstwo, szczere, rezolutne, �uczciwe� kłamstwo (o którego wartości posłuchaj-
cie tylko Platona), byłoby dla nich czemś o wiele za surowem, za silnem; czemś, coby wyma-
gało od nich, czego od nich wymagać nie w o l n o, otworzenia oczu na siebie samych, umie-
jętności rozróżniania w sobie samych �prawdy� od �fałszu�. Im przystoi jedynie k ł a m s t w
o n i e u c z c i w e; wszyscy, którzy dziś czują się �dobrymi ludzmi�, są zupełnie niezdolni
68
odnosić się do jakiejkolwiek rzeczy inaczej, niż n i e u c z c i w i e, o b ł u d n i e, bezdennie
obłudnie, lecz niewinnie obłudnie, serdecznie obłudnie, modrooko obłudnie, cnotliwie obłud-
nie. Ci �dobrzy ludzie� są dziś wszyscy razem aż do gruntu i dna przemoralnieni i w stosunku
do uczciwości zhańbieni i ześwinieni po całą wieczność: któżby z nich zniósł jeszcze p r a w
d ę �ponad człowiekiem� !... Lub mówiąc uchwytniej: ktoby z nich zniósł prawdziwą biogra-
fię!.., Kilka przykładów: Lord Syron skreślił najosobistsze o sobie wyznania, lecz Tomasz
Moore był �za dobry� na to: spalił papiery swego przyjaciela. To samo uczynić miał dr.
Gwinner, wykonawca ostatniej woli Schopenhauera: bo i Schopenhauer skreślił coś o sobie, a
może nawet na siebie (�...................�). Dzielny Amerykanin Thayer, biograf Beethovena,
stanął nagle w ciągu swej pracy: doszedłszy do pewnego punktu tego czcigodnego i naiwnego
żywota, nie mógł wytrzymać go dłużej... Morał: jakiżby roztropny człowiek napisał dziś jesz-
cze sumienne o sobie słowo? Musiałby chyba należeć do zakonu świętej śmiałości szału. [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Pokrewne